ಆಟಿ ತಿಂಗೊಲು

 

ತುಳು ನಾಡ್ ದ ಆಟಿ ಆಷಾಢ ಚಂದ್ರಮಾನೊದ ನಾಲನೇ ತಿಂಗೊಲು, ತುಳುವೆರೆಗ್ ಆಟಿ (ಆಷಾಡ) ಬತ್ತ್೦ಡ್ ಪಂಡ ಮರಿಯಲ ಬರೊಂದುಂಡು ಪಂದೇ ಲೆಕ್ಕ, ಬೇತೆ ಪತ್ತೊಂಜಿ ತಿಂಗೊಲುಲೆನ್ ತೂನಗ ಆಟಿ ತಿಂಗೊಲುಡು ವಿಶಿಷ್ಟ ರೀತಿದ ಆಚರಣೆ ವಿಚಾರೊಲು ತೋಜಿ ಬರ್ಪುಂಡು, ಅಂಚೆನೆ ಆಟಿ ತಿಂಗೊಲುಡು ಭಾರೀ ಪಿರಾಕ್ ದ ನಂಬುಗೆಲುಲಾ ತೆರಿದ್ ಬರ್ಪುಂಡು.
 ಆಟಿ ತಿಂಗೊಲು ಸೈತ್ತಿನಕ್ಲೆಗ್ ಬಲಸುನ ತಿಂಗೊಲು ಪಂದ್ ಲಾ ಪನ್ಪೆರ್, ಆಟಿಡ್ ಅಟಿಲ್ ಮಂತ್ ದ್ ಸೈತ್ತಿನಕ್ಲೆಗ್ ಬಲಸ್ ದ್ ಬೊಕ್ಕ ಇಲ್ಲದಕುಲು ಒಣಸ್ ಮನ್ಪುನ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಇತ್ತೆಲಾ ನಡತೊಂದು ಬರೊಂದು ಉಂಡು. ಆಟಿ ತಿಂಗೊಲು ಸಂಭ್ರಮದ ತಿಂಗೊಲು ಅತ್ತಾವಂದಿನೆಡಾವರ ಮದಿರೆಂಗಿದ ಕೊಡಿನ್ ಏರ್ಲಾ ಕಿಂಕುಜೆರ್ ಅಂಚೆನೆ ಒವ್ವೇ ರೀತಿದ ಶುಭ ಕಾರ್ಯೊಲು ಈ ತಿಂಗೊಲುಡು ನಡಪುಜಿ. ಆಟಿ ತಿಂಗೊಲುಡು ಕಲ್ಲಿನ್ ಕಡ್ತ್ ದ್ ಕಂಡೊಡು ಊರುವೆರ್, ಮೊಲು ಬಲಿಯೇಂದ್ರೆ ಕಂಡ,ಬೆನ್ನಿನ್ ತೂದು ಬರಿಯರೆ ತನ್ನಕ್ಲೆನ್ ಕಡಪುಡುವೆ ಪನ್ಪಿನ ಪ್ರತೀತಿಲಾ ಉಂಡು. ಆಟಿಡ್ ದೈವ ದೇವೆರೆಗ್ ಒವ್ವೇ ರೀತಿದ ಪೂಜೆ ಪುರಸ್ಕಾರೊಲು ನಡಪುಜಿ,ಅಂಚಾದ್ ಆಟಿ ತಿಂಗೊಲುಡು ದೇವಾಸ್ಥಾನೊಲೆಗ್ ಬೀಗ ಪಾಡ್ಡ್ ಬೊಕ್ಕ ಸೋಣ ತಿಂಗೊಲುಡು ಬಾಕಿಲ್ ದೆಪ್ಪುವೆರ್ ಪನ್ಪಿ ಪಾತೆರೊಲಾ ಉಂಡು. ಅವ್ವತ್ತಂದೆ ಈ ತಿಂಗೊಲುಡು ಭೂತೊಲು ಘಟ್ಟ ಮಿತ್ತರುವ ಪಂದ್ ಲಾ ಪನ್ಪೆರ್.

ಆಟಿ ಕಳೆಂಜೆ ತುಳುವೆರೆ ಆಟಿದ ದೈವ, ಬರ್ಸ ಪನಿಬೊಕ್ಕ ನೀರ್ ,ಕೆರೆಂಚಿ, ಬೇತೆ ಬೇತೆ ರೀತಿದ ರೋಗೊಲು ಮಾನಿ ಜಿವೊತ್ತ ಉಲಯಿ ಪರಡುನೆಟ್ಟ್ ಸಂಶಯನೇ ಇಜ್ಜಿ, ಆಟಿ ಪಂಡ ಅಪಗ ಮಾತೆರೆಗ್ಲಾ ಬೇಲೆ ದಾಂತಿನ ತಿಂಗೊಲು, ಒತ್ತರೆ ಒರತ್ತ ಕಂಡದ ಬೇಲೆನ್ ಮಾತ ಮುಗಿತ್ತ್ ದ್ ಜನ ಇಲ್ಲ್ ಸೇರುವೆರ್, ಬರ್ಸದ ಪೊರ್ತುಡು ಬೇತೆ ಒವ್ವೇ ರೀತಿದ ಬೇಲೆ ಮನ್ಪರೆ ಆವಂದಿನೆಡಾವರ ಮಾತೆರ್ಲಾ ಇಲ್ಲದ ಉಲಾಯಿ ಕುಲ್ಲುದು ಉಪ್ಪುವೆರ್, ಕೈಟ್ಟ್ ಮುಕ್ಕಾಲ್ ಕಾಸ್ ಇಜ್ಜಂದೆ ಉಪ್ಪು ಪೊರ್ತುಡು ರೋಗೊಲು ಬನ್ನಗ ಜನಕುಲು ದೇವೆರೆಗ್ ಮೊರೆ ಪೋಯೆರ್ ಆ ಸಂಧರ್ಬೊಡು ಮಾರಿ,ರೋಗೊನು ಕಳೆವರೆ ಬತ್ತಿ ದೈವನೇ ಆಟಿ ಕಳೆಂಜೆ. ಆಟಿಡ್ ನಲಿಕೆ ಜನಾಂಗದಕುಲು ಈ ವೇಷೊನು ಪಾಡೊನುವೆರ್, ಕಳೆಂಜನ ವೇಷ ಭೂಷಣ ಮಸ್ತ್ ವಿಶಿಷ್ಟವಾಯಿನ, ತಾರೆದ ಸಿರಿನ್ ಸೊಂಟೊಗು ಕಟ್ಟೊಂದು, ಮೋನೆಗ್ ಮಂಜಲ್ ಪೂಜೊಂದು, ಕೇಪುಳ ಪೂತ್ತ ಮಾಲೆನ್ ತರೆಕ್ಕ್, ಕೈಕ್ಕ್ ಸುಂದೊಂದು, ಕೈಟ್ ಮರತ್ತ ಕೊಡೆ ತಿರ್ಗಾವೊಂದು, ಪಾರ್ದನೊದ ಒಟ್ಟುಗು ತೆಂಬೆರೆ ದ ಶಬ್ದೊಗು ನಲಿತೊಂದು ಮಾರಿ ಕಲೆವರೆ ಆಟಿ ಕಳೆಂಜೆ ಇಲ್ಲಬಾಕಿಲ್ ಗ್ ಪಿದಡುವೆ. “ಆಟಿದ ದೊಂಬುಗು ಆನೆದ ಬೆರಿ ಪುಡವು” ಪನ್ಪಿನ ಪಾತೆರಲಾ ಉಂಡು. ಅಂಚಾದ್ ಮಾನಿ,ಪ್ರಾಣಿ,ಪಕ್ಕಿಲೆಗ್ ಬತ್ತಿನ ಮಾರಿ ರೋಗೊನು ಕಳೆವರೆಗ್ ಕಳೆಂಜೆ ಇಲ್ಲಬಾಕಿಲ್ ಗ್ ಬತ್ತೆ ಪನ್ಪಿನ ವಿಚಾರೊಲು ಪಾರ್ದನೊಡು ತೆರಿದ್ ಬರ್ಪುಂಡು. ಮಾರಿ ಕಳೆವರೆ ಬತ್ತಿ ಕಳೆಂಜನ ಜಾಲ್ ಡ್ ನಲಿಕೆ ಮುಗಿನಗ ಇಲ್ಲಡಿತ್ತಿ ಜನ ಅರಿ,ತಾರಾಯಿ ಇಂಚಿನ ದಿನ ಉಪಯೋಗಿ ವಸ್ತುಲೆನ್ ಕೊರ್ದು ಕಡಪುಡುವೆರ್.

ಆಟಿ ಅಮಾಸೆಗ್ ಪಾಲೆದ ಮರ್ದ್ ಪರ್ಪಿನ ಆಚರಣೆ ತುಳುವೆರೆ ಸಂಸ್ಕ್ರತಿಗ್ ಪೊರ್ಲು ಕೊರಿನವು. ಪುಲ್ಯ ಸೂರ್ಯೆ ಮೊಡೊಡ್ಡ ದುಂಬು ಮೈಟ್ಟ್ ಕುಂಟು ದಾಂತೆ ಬೊರ್ಗಲ್ಲ್ ಡ್ ಪಾಲೆ ಮರತ್ತ ಕೆತ್ತೆನ್ ಕೆತ್ತ್ ದ್ ಪತೊಂದು ಬರೊಡು, ಅಂಚೆನೆ ಕೆತ್ತುನ ಪೊರ್ತುಡು ಕರ್ಬೊನು ತಾಗಾವರೆ ಬಲ್ಲಿ, ಕಂತಿ ಪಾಲೆದ ಮೈ ಭಾಗೊನು ಪೊರ್ಲುಡು ಪೆರೆಸ್ ದ್ ಕಡೆಪಿ ಕಲ್ಲ್ ಅತ್ತ್೦ಡ ಇತರೆ ಕಲ್ಲ್ ಡ್ ಓಮ, ಎಡ್ಡೆಮುಂಚಿ, ಉಳ್ಳಿದರಿದ ಒಟ್ಟುಗು ಸಣ್ಣ ಗುದ್ದೊಡು, ಗುದ್ದುದು ಬತ್ತಿನ ಪೇರ್ ನ್ ಒಂಜಿ ಬಾಜನೊಗು ಪಾಡ್ ದೀವೊಡು, ಬೊಕ್ಕ ಬೊರ್ಗಲ್ಲ್ ನ್ ಕೆಂಡೊಗು ಪಾಡ್ಡ್ ಅವ್ವು ಬೆಚ್ಚ ಆನಗ ಸೌಂಟುಡು ಒಂತೆ ಎಣ್ಣೆ ಪಾಡೊಂದು ಕಲ್ಲ್ ನ್ ಪಾಲೆದ ಪೇರ್ ಗ್ ಪಾಡ್ ದ್ ಬಾಯಿ ಮುಚ್ಚಳ ದೀವೊಡು, ಪರಿಯರೆ ಕೈಪ್ಪೆ ಆಂಡಲಾ ಕಾಂಡೆ ಬಜಿ ಬಂಜಿಗ್ ಪಾಲೆದ ಮರ್ದ್ ಪರ್೦ಡ ಜಿವೊಗು ಬಾರೀ ಎಡ್ಡೆ, ಜೋಕುಲು ಕೈಪ್ಪೆ ಪಂದ್ ಒಂಜಿ ತುಂಡು ಬೆಲ್ಲ ಬಾಯಿಗ್ ಪಾಡೊನುವೆರ್.ಒಟ್ಟುಗು ಮೆತ್ತೆದ ಗಂಜಿ ಮಂತ್ ತಿನ್ಪೆರ್.
 ಹೆಚ್ಚಿನಕ್ಲೆಗ್ ಪಾಲೆದ ಮರ ಬೊಕ್ಕ ಕನಪಡೆದ ಮರೊತ್ತ ಪರಕ್ ತೆರಿವುಜಿ ಐಡ್ದಾವರ ಪಾಲೆದ ಮರ ಪಂದ್ ಎನ್ನ್ ದ್ ಕನಪಡೆದ ಬೊಕ್ಕ ಬೇತೆ ಮರತ್ತ ಕೆತ್ತೆದ ಪೇರ್ ಪರ್ದ್ ಜಿವನಷ್ಟ ಮಂತೊಂದಿನ ಘಟನೆಲುಲಾ ನಡತ್ ದ್೦ಡ್. ಅಂಚಾದ್ ಪಾಲೆದ ಮರ ಒವ್ವು ಪಂದ ಸರಿಯಾದ್ ತೆರಿಯಂದಿನಕುಲು ತೆರಿದಿನಕ್ಲೆಡ ದುಂಮ್ನಾನಿ ತೆರಿವೊಂದು ಆ ಮರೊನು ಗುರುತಿಸಾದ್ ದೀದ್ ಮೊನದಾನಿ ಪಾಲೆ ಮರತ್ತ ಕೆತ್ತೆ ಕನವರೆ ಪೋಪಿನಿ ಎಡ್ಡೆ. ಪಾಲೆದ ಮರೊತ್ತ ಕೆತ್ತೆನ್ ಕಲ್ಲ್ ಡ್ ಸುಲಭವಾದ್ ಕೆತ್ತರೆ ಆಪುಂಡು ಆಂಚೆನೆ ಕನಪಡೆದ ಮರ ಒಂತೆ ಗಟ್ಟಿ ಇತ್ತ್೦ಡಲಾ ಅವೆನ್ ಲಾ ಸುಲಭವಾದ್ ಕೆತ್ತೆರೆ ಬರ್ಪಿನೆಡ್ದಾತ್ರ ಅವುಲು ಪರಕ್ ತೆರಿವುಜಿ, ಅಂಚಾದ್ ಕನಪಡೆದ ಬೊಕ್ಕ ಪಾಲೆದ ಮರನ್ ಐತ್ತ ಇರೆಟ್ಟ್ ಗುರ್ತು ಮನ್ಪುನು ಎಡ್ಡೆ.
 ಆಟಿ ತಿಂಗೊಲುಡು ಬಂಗ ಪನ್ಪಿನ ವಿಚಾರೊನು ಬರೀಕ್ ದೀಂಡ ಈ ತಿಂಗೊಲುಡು ಬೇತೆ ಬೇತೆ ನಮೊನೆದ ಕಜಿಪುಕಾಯಿಲು ಬೊಲ್ಪುಗು ಬತ್ತ್ ದ್೦ಡ್, ಬರ್ಸೊಗು ಭೂಮಿಡ್ ತೆಗುಲುನ ತೊಪ್ಪು, ಲಾಂಬು ಇತ್ಯಾದಿಲು ಆಟಿದ ತಿನ್ಪುಲು. ಅಂಚೆನೆ ಕಣಿಲೆ, ಪದೆಂಗಿ ಗಸಿ, ಪೆಲಕಾಯಿ ಗಟ್ಟಿ, ಕುಡುತ್ತ ಸಾರ್, ತೊಜಂಕ್, ಪತ್ರೋಡೆ, ಸಾನದ ಅಡ್ಯೆ, ಎಟ್ಟಿ ಚಟ್ನಿ,ಮಣ್ಣಿ, ತೇವುದಿರೆತ್ತ ತೇಟ್ಲ, ತೇವುದಿರೆತ್ತ ಪತ್ರೊಡೆ, ಉಪ್ಪಡ್‌ ಪಚ್ಚಿರ್, ಅಂಬಡೆ, ತಿಮರೆ ಚಟ್ನಿ, ಕುಕ್ಕುದ ಚಟ್ನಿ, ಮಂಜಲ್ದಿರೆತ ಗಟ್ಟಿ, ಬಸಳೆಪುಂಡಿ ಇತ್ಯಾದಿಲು ಆಟಿ ತಿಂಗೊಲುದ ಕಜಿಪುಲು. ಅಂಚೆನೆ ಆಟಿಡ್ ಜನ ಪುರ್ಸೊತ್ತುಡು ಉಪ್ಪುನೆಡಾವರ ಚೆನ್ನೆ ಮನೆ, ತಾರಾಯಿ ಕಟ್ಟುನ, ಇಂಚಿನ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ನಮುನೆದ ಗೊಬ್ಬುಲೆನ್ ಗೊಬ್ಬುವೆರ್.
 ಬರ್ಸ ಬೊಕ್ಕ, ಮಾನಿಗ್ ಬೇಲೆ ದಾಂತಿ ತಿಂಗೊಲು ಆಟಿಡ್ ಎಡ್ಡೆ ಕೆಲಸೊಲು ನಡಪುಜಿ. ಈ ತಿಂಗೊಲುಡು ಪೊಸ ಮದಿಮಲ್ ಆಟಿ ಕುಲ್ಲರೆ ಪೋಪಿನ ಸಂಪ್ರದಾಯಲಾ ಆಟಿಡಿತ್ತಿ ಕೆಲವೊಂಜಿ ಸಂಪ್ರದಾಯೊಲೆಡ್ ತುಳುವೆರೆ ಪೆರ್ಮೆದ ಸಂಪ್ರದಾಯ, ಮಾಮಿಲ್ಲಡಿತ್ತಿ ಪೊಸ ಮರ್ಮಲೆಗ್ ಅಪ್ಪೆ ಇಲ್ಲ್ ಎನ್ನುನ ಸಹಜ ಅಂಚಾದ್ ಮಾಮಿಲ್ಲಡ್ ಆಟಿ ತಮ್ಮನೊ ಬಲಸ್ ದ್ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾದ್ ಆಟಿಡ್ ಮರ್ಮಲೆನ್ ಅಪ್ಪೆ ಇಲ್ಲಡೆ ಕಡಪುಡುವೆರ್. ಇಂಚಿನ ಮಾತಾ ವಿಷಯೊಲು ಆಟಿದ ಒಂಜಿ ತಿಂಗೊಲುಡು ನಡಪುನ ಪೊರ್ಲುದ ಆಚರಣೆಲು, ಆಟಿ ಕಲೆಂಜೆ, ಪಾರ್ದನ, ಆಟಿ ಅಮಾಸೆಗ್ ಪಾಲೆದ ಮರ್ದ್, ಆಟಿಡ್ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ತಿಂಡಿ ತಿನ್ಪುಲು,ಚೆನ್ನೆಮನೆ ಗೊಬ್ಬು ಉಂದು ಮಾತ ಆಟಿದ ಐಸಿರ,
 ತುಳು ಸಂಸ್ಕ್ರತಿನ್ ಬುಲೆಪುಗ, ತುಳು ನಾಡ್ ನ್ ಸುಗಿಪುಗ
 Courtesy: Loku Kudla (Article)